Đừng để tiếng Việt “nhiễm bẩn”

Chưa bao giờ mật độ các từ nước ngoài xen vào tiếng Việt lại dầy đặc đến vậy. Suốt một thời gian dài, những từ nước ngoài từ len lỏi đến ngang nhiên đứng trên các trang báo như thách thức.

Mãi tới gần đây, trước những cảnh báo của các nhà ngôn ngữ học, những người có tâm với việc gìn giữ sự trong sáng của tiếng Việt, không ít người mới giật mình.


Theo quan sát của chúng tôi, tình trạng dùng xen từ nước ngoài chủ yếu xuất hiện ở những người làm việc tại các tổ chức phi chính phủ, các công ty nước ngoài và các công ty tin học. Việc sử dụng các từ nước ngoài tại các công ty tin học hầu như không thể tránh khỏi do có quá nhiều thuật ngữ công nghệ thông tin mới chưa được định nghĩa trong tiếng Việt.

Thế nhưng đáng lo ngại là giới trẻ ngày càng lạm dụng từ nước ngoài trong giao tiếp hàng ngày. Với nhiều thanh thiếu niên, việc xen vào các từ nước ngoài là một thứ mốt, khiến họ thể hiện “cái ta đây sành điệu”.

Họ không hiểu và cũng ít được giải thích cho hiểu rằng ngôn ngữ là công cụ của tư duy, do đó, rèn luyện năng lực ngôn ngữ chính là rèn luyện kỹ năng tư duy.

Đáng lo ngại hơn là thói quen xấu đó của giới trẻ lại được các phương tiện truyền thông cổ suý. Không ít tờ báo đã hạ mình ngang tầm trình độ ngôn ngữ của giới trẻ với lý do “không viết thế, teen không đọc”. Gần đây có nhà báo phê phán cách sử dụng từ nước ngoài tuỳ tiện của giới trẻ nhưng chính bản thân nhà báo lại mắc lỗi đó:

"Nhưng đôi khi, thứ ngôn ngữ tưởng chừng chỉ để vui vẻ và relax này lại bị các bạn lạm dụng một cách thái quá và khiến người lớn tá hỏa. Quen miệng lôi cả vào những câu chuyện với bố mẹ, thầy cô giáo, thậm chí chỉ là anh chị của các bạn và kết quả là làm nảy sinh một số phiền toái.

[…]Những lo lắng ấy không phải là không có cơ sở đúng không? Vậy nên các bạn hãy cố gắng kiểm soát và để nó chỉ dừng lại ở mức là ngôn ngữ online vui vẻ, vô hại thôi nhé!"

Báo chí ngoài chức năng thông tin thì còn có trách nhiệm nâng tầm thị hiếu, nâng cao tri thức cho công chúng. Tôi đồng ý với nhà nghiên cứu cho rằng việc giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt phải bắt đầu từ chính các nhà báo.

Giải pháp nào?
Việc giáo dục ngôn ngữ phải bắt đầu từ nhà trường. Thầy cô giáo phải là tấm gương chuẩn mực về ngôn ngữ. Các thầy cô cũng cần nhắc nhở học sinh ngay từ những lần đầu tiên học sinh dùng xen từ nước ngoài không đúng. Nếu giáo viên im lặng bỏ qua, học trò sẽ hiểu đó như dấu hiệu đồng tình hoặc mình không có gì sai.

Tiếp đến, các nhà báo cần cẩn trọng với cách sử dụng từ ngữ của mình. Nhà báo chỉ có thể sử dụng từ nước ngoài khi trong tiếng Việt không có từ tương đương. Trên thực tế, những từ tiếng Anh mà các nhà báo sử dụng hiện nay đều có thể thay thế được bằng tiếng Việt.

Về nguyên tắc, nhà báo chỉ giữ nguyên các danh từ riêng như tên người, địa danh và tên tổ chức. Tuy nhiên cũng có một số danh từ riêng được Việt hoá và chấp nhận rộng rãi như trong Bảng 1. Dưới đây chúng tôi liệt kê một số từ tiếng Anh hay được sử dụng trên báo chí tiếng Việt và đề xuất các từ tiếng Việt để thay thế.

Trong khi đó, các nhà khoa học, các nhà nghiên cứu cần dành sự quan tâm đúng mức với việc định nghĩa các thuật ngữ mới. Việc Việt hoá các thuật ngữ nước ngoài không chỉ giúp chúng ta làm giàu từ vựng tiếng Việt mà còn tạo tiền đề cho sự phát triển của xã hội.

Có lẽ đã đến lúc chúng ta phải nói Giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt chính là yêu nước.

Bảng 1: Các danh từ riêng tiếng Anh được Việt hoá:
Tiếng Anh
Tiếng Việt

Địa danh
White House Nhà Trắng
Rose Garden Vườn Hồng
World Trade Center Trung tâm Thương mại Thế giới
Pentagon Lầu năm góc
Senate House Nhà Quốc hội

Orange County Quận Cam
China Town Phố người Hoa
Tổ chức
United Nations Liên hợp quốc
World Trade Organization Tổ chức Thương mại Thế giới
Supreme Court Toà án Tối cao
Security Council
Hội đồng Bảo an
British Council Hội đồng Anh
Europe Union Liên minh Châu Âu


Bảng 2: Các thuật ngữ công nghệ thông tin tiếng Anh và từ tiếng Việt tương đương của chúng:

Từ loại Tiếng Anh
Nên viết bằng tiếng Việt là

Danh từ
Data Dữ liệu
Desktop Máy tính để bàn/Nền màn hình
File
Tệp tin
Forum Diễn đàn
IT Công nghệ thông tin

Laptop/notebook Máy tính xách tay
Page views Số lượt xem trang
Software Phần mềm
Video clip Đoạn phim
Virus Vi rút
Wi-fi Mạng không dây
Tính từ
Built-in Tích hợp
Hi-tech Công nghệ cao
Mobile Di động
Offline
Ngoại tuyến
Online Trực tuyến
Wireless Không dây
Động từ
(Right/Left) Click Nhấp chuột (phải/trái)
Download Tải về
Fix Sửa chữa
Post Tải lên
Update Cập nhật
Upload Tải lên